Uwaga przedsiębiorcy - prawne pułapki obrotu z zagranicą (Część 1 )

Przedsiębiorcy operujący w branży morskiej regularnie mają do czynienia z zagranicznymi kontrahentami - warto zatem pamiętać, że w przypadku zawarcia umowy z takim zagranicznym podmiotem zastosowanie może znaleźć obce prawo, a w przypadku ewentualnego sporu, proces toczyć się może przed obcym sądem czy arbitrażem.

Kwestiami tymi warto się zainteresować, bo w przypadku sporu z kontrahentem, mogą one być niemiłym zaskoczeniem i przyczyną dodatkowych, sporych kosztów. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy dokumentacja  dotycząca danej umowy ogranicza się wyłącznie do zamówienia i faktury. 

Poniżej krótkie i ogólne omówienie tych zagadnień. Temat ten będę rozwijał i pogłębiał, gdyż jest pełen dość istotnych niuansów. 

Część 1: Prawo właściwe 

Pierwszym istotnym problemem jest wybór prawa właściwego dla danej umowy. Niektóre umowy zawierają klauzulę wyboru prawa, która określa jakie prawo znajdzie zastosowanie w danej sprawie. Nie zawsze klauzula ta musi znajdować się w umowie - wystarczy jej zawarcie w regulaminie czy ogólnych warunkach sprzedaży czy świadczenia usług stosowanych przez przedsiębiorców. 

Brak wyboru prawa przez strony oznacza, że prawo właściwe określane będzie przez przepisy kolizyjne. 

W obecnym stanie prawnym, podstawowym aktem prawnym regulującym te kwestię jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I). Do aktu tego odsyła bezpośrednio polska ustawa Prawo prywatne międzynarodowe, zaś jedną z jego zasad jest, że prawo wskazane przez Rozporządzenie 593/2008 stosuje się bez względu na to, czy jest ono prawem państwa członkowskiego 

Bez wchodzenia w szczegóły, warto zwrócić uwagę na najczęstsze umowy zawierane przez przedsiębiorców z zagranicznymi kontrahentami w obrocie morskim - umowę sprzedaży, umowę o świadczenie usług, a w mniejszym stopniu umowę przewozu. 

Tak więc: 

1. umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwu, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu, 

2. umowa o świadczenie usług podlega prawu państwa, w którym usługodawca ma miejsce zwykłego pobytu, 

3. dla umowy przewozu prawem właściwym  jest prawo państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu. 

Z powyższego wynika, że polskie prawo (w przypadku, gdy strony nie ustalą czego innego) znajdzie zastosowanie w sytuacjach, gdy sprzedający czy usługodawca mają siedzibę w Polsce, natomiast w przypadku, zakupu towarów i usług za granicą, zastosowanie polskiego prawa może być (choć nie musi) wyłączone.

Powyższa kwestia ma spore znaczenie np. w kwestiach dotyczących reklamacji, odpowiedzialności za niewłaściwe wykonanie zobowiązania, w kwestii terminów przedawnienia, formy i ważności umowy itd. 

Praktyczne znaczenie przepisu dotyczącego umowy przewozu jest dość ograniczone - trzeba bowiem zdawać sobie sprawę z istnienia konwencji międzynarodowych regulujących przewóz morski, lotniczy, drogowy i kolejowy, które zawierają własne, szczegółowe regulacje w tym zakresie, a większość dokumentów przewozowych - w szczególności konosamenty i czarterpartie - zawiera klauzulę wyboru prawa nie dając wielu możliwości negocjacji. 

Tematem tym warto jednak się zainteresować, gdyż w przypadku prawa obcego, zasada, że nieznajomość prawa szkodzi nabiera szczególnie dużego znaczenia. 

radca prawny 

Bartosz Biechowski

Niniejszy artykuł ma cel informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Dokładne ustalenie sytuacji prawnej jest możliwe wyłącznie w oparciu o indywidualną analizę dokumentów i stanu faktycznego przedstawioną przez Klienta.